«شکل فضا»؛ جفری آ.ویکز؛ ترجمه‌ی رضا رمضانپور و عادله میرزایی‌مقدم؛ پژواک جهان در تصرف ریاضیات
تاریخ انتشار: ۷ مهر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۸۹۴۴۰۱
«شکل فضا»
نویسنده: جفری آ.ویکز
مترجمان: رضا رمضانپور ، عادله میرزایی‌مقدم
ناشر: پژواک؛ چاپ اول 1390
351 صفحه؛ 8000 تومان
*****
اندیشیدن پیرامون جهان و ساختن تصویری از آن قرنهاست که ذهنهای اهل پرسش و تفکر را درگیر خود کرده است. داشتن روحی پرسشگر از مهمترین ویژگیهایی است که انسان را از سایر موجودات متمایز کرده و قرنهاست که در جانهای بسیاری جاری است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آنگاه که نه هستی و نه نیستی بود
نه هوا- کره، نه گنبد دوّار و نه ماورای آن بود
جهان چه چیزی را در بر میگرفت؟ کجا؟ تحت حمایت چه کسی؟
آب چه بود؟ اقیانوس بیانتها چه بود؟
آنگاه در آنجا نه مرگی بود نه جاودانگی
نه نشانی از شب و نه از روز
آن وجود یکتا با نیروی خودش بیرمق نفس میکشید
هیچ چیز دیگری آنگاه وجود نداشت
در آغاز، تاریکی در تاریکی فرو رفته بود
اینها هم چیزی جز آبِ ناپیدا نبود
هر چه که بود آن وجود یکتا که محو نیستی بود
برای تجلی خود از نیروی گرما کمک گرفت و متولد شد ...
اما تصور دربارهی چگونگی ساختار جهان در طی پنج قرن اخیر و به خصوص در قرن بیستم بار دیگر جزو مهمترین موضوعات مورد بحث دانشمندان بوده است. استیون هاوکینگ در کتاب تاریخچهی جهان مینویسد: « بیشتر مردمان به جهانی اساسا ایستا و دگرگونی ناپذیر معتقد میباشند، مسئلهی وجود نقطهی آغاز برای آن، مقولهای به راستی متافیزیکی یا مربوط به الهیات است. اما در سال ۱۹۲۹ ادوین هابل متوجه شد که به هر سوی جهان که نظر بیفکنیم، کهکشانهای دور به سرعت از ما فاصله میگیرند. به دیگر سخن جهان در حال گسترش میباشد. یعنی در زمان گذشته، اشیا به یکدیگر نزدیکتر بودهاند و در حدود ده یا بیست هزار میلیون سال قبل، همهی آنها در نقطه‌ای واحد قرار داشتند و چگالی جهان بینهایت بود. این کشف سرانجام مسئلهی آغاز جهان را وارد قلمرو علم کرد.»
ما همچنان به صحبت دربارهی جهان نیاز داریم و جهان برای هر انسانی که بر این کرهی آبی ساکن است انبوهی از پرسشهاست. بیژن جلالی که از شاعران معاصر ایران است برخورد یک شاعر را با جهان اینگونه تصویر میکند:
جهان چون مادری است
و ما همواره کودک شیرخواری هستیم
در آغوش او
و این مادر
همچنان ما را به زیر خاک
بدرقه خواهد کرد
و ابدیت چون شیری است
که از پستان او میمکیم
اینکه به راستی جهان چگونه آغاز شده است و چه شکلی دارد و نسبت ما انسانها با او چگونه نسبتی است همچنان محل پرسش است. در این میان از نقش ریاضیات و توصیف پدیدههای فیزیکی به وسیلهی آن نباید غافل بود. تحولاتی که در زمینهی هندسه (غیراقلیدسی) در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی به بار نشست سبب تولد افکار تازهای در ذهن ریاضیدانان و فیزیکدانانی شد که به دنبال توضیح علمی آغاز جهان و شکل فضا بودند. در کتاب شکل فضا نیز که جفری آ.ویکز نخستین بار در سال ۱۹۸۵ منتشر کرده است نویسنده با استفاده از ترسیمات هندسی و طرح پرسشهای گوناگون سعی در بیان چگونگی کاربرد توپولوژی جبری به عنوان شاخهای از ریاضیات برای توصیف شکل فضای جهان واقعی داشته است. او با آوردن مثالهای ساده و متنوع تلاش کرده است کتاب خود را برای افراد غیرمتخصص در زمینهی ریاضیات نیز قابل استفاده کند اما باید اذعان کرد بدون داشتن دانشی مقدماتی دربارهی هندسههای غیراقلیدسی و همچنین توپولوژی فهم این کتاب برای فردی که علاقمند به خواندن آن است دشوار است. شکل فضا که در ۲۲ فصل نوشته شده است سعی دارد تا با برانگیختن تخیل خوانندگان آنها را درگیر شکلهای مختلفی کند که جهان واقعی می‌تواند داشته باشد. جفری آ.ویکز بسیاری از فرضیات مهم در این زمینه را به کمک ترسیم هندسی آنها برای خوانندگان ملموستر کرده است و داستانپردازی و طرح پرسش عمدهترین شیوهای است که او از آن استفاده میکند. واژگای چون چنبره، توپولوژی، انواع خمینه، هندسههای همگن و ناهمگن و ... از جمله مفاهیمی هستند که نویسنده با ارائهی تعریفی از آنها در فصلهای ابتدایی نحوهی کاربرد آنها را در نظریات مختلف بررسی کرده است.
درک بهتر شکل فضا مستلزم این است که خوانندگان نیز با همان نگاه پرسشگرانهی نویسندهی کتاب به سراغ آن بروند، همانطور که نویسندهی کتاب نیز در فصل نخست اشاره نی‌کند: «در این کتاب نه یک رشته پاسخ، بلکه بیشتر مجموعهای از پرسشها عرضه شده است تا بتوانید بینش شهودیتان را در شناخت خمینههای سهبعدی افزایش دهید. قوهی تخیل خود را آماده کنید تا بتوانید بیشتر از آن بهره ببرید.»
بنابراین برای فهم بهتر شکل فضا باید با تخیلی رها به سمت آن برویم. تخیل از مهمترین عناصر پیشرفت علم است که اینشتین دربارهاش میگوید: « تخیل مهمتر از دانش است زیرا دانش محدود بوده اما تخیل تمام جهان را دربرمیگیرد.»
منابع و مآخذ:
۱- شکل فضا/ نویسنده: جفری آ.ویکز/ ترجمه‌ی عادله میرزایی مقدم و رضا رمضانپور/ نشر پژواک/ چاپ نخست ۱۳۹۰
۲- رقص جهان، از اسطورههای آفرینش تا انفجار بزرگ/ نویسنده: مارسلو گلیسر/ ترجمه‌ی علی بازیاری شورابی/ انتشارات سبزان/ چاپ نخست ۱۳۹۴
۳- تاریخچهی زمان، از انفجار بزرگ تا سیاهچالهها/ نویسنده: استیون هاوکینگ/ ترجمه‌ی محمدرضا محجوب/ شرکت سهامی انتشار/ چاپ بیستم ۱۳۹۴
۴- دل ما و جهان/ نویسنده: بیژن جلالی/ انتشارات مروارید/ چاپ اول ۱۳۴۴
منبع: الف
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۸۹۴۴۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آزادسازی ۷۳ هکتار اراضی کشاورزی در ساوجبلاغ
هوشنگ میرزایی گفت: این اراضی به ارزش ۲۹ هزار میلیارد ریال روز گذشته در قالب یک مانور اجرایی و با حکم قضایی در روستای «ازنق» واقع در بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ آزاد سازی و به عرصه تولید بازگشت.
وی اظهار کرد: آزاد سازی این اراضی در اجرای تبصره ۲ ماده ۱۰ قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغی انجام شد.
میرزایی گفت: در این اراضی ۱۰۹ قطعه دیوارکشی به تعداد ۱۰۹ مورد به طول حدود ۱۵ هزار و ۵۰۰ متر ، بناهای غیر مجاز ویلایی در حال ساخت به تعداد سه مورد به مساحت حدود ۳۲۰ متر مربع ، انباشت مصالح ساختمانی ۱۹ ، محوطه سازی ۱۲ مورد به مساحت حدودیک هزارو ۹۵۰ مربع ، استخر ۲ مورد به مساحت حدود ۹۰ مترمربع و آلاچیق ۲ مورد به مساحت ۳۰ متر مربع تخریب و رفع اثر شد.
باشگاه خبرنگاران جوان البرز کرج
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان